डा. रवीन्द्र पाण्डे
१. हामी सुखदुःख सहन अभ्यस्त छौं । कठिनाइको हिमाल चढ्ने बानी हाम्रो जीनमा छ ।
२. हामीले दैनिक ताजा खाना खान्छौं । नास्ता, खाना, खाजा, चिया, कफी जे खाएपनि ताजा खान्छौं । फ्रिजको बासी खाना तथा बाहिरको खाना खाने हाम्रो संस्कार छैन ।
३. हामी परिश्रमी छौं । शारीरिक परिश्रम हाम्रो बानी हो ।
४. हाम्रो खानामा प्रयोग गर्ने बेसार, अदुवा, लसुन, प्याज, टिमुर, ज्वानो, दालचिनी, तेजपात, मरौटी, पुदिना, सम्फो, जुदो, सिलम, मरिच, जिम्मु आदिमा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता प्रचुर हुन्छ ।
५. हामीले ट्वाक्क खाने अमिलो, पिरोमा प्रचुर भिटामिन सि पाइन्छ ।
६. तेलले मालिस गरेर, तालुमा तेल ठोकेर तथा प्राकृतिक खाना खाएर हामी हुर्किएका हौं ।
७. हामी नाचगान, हाँसोठट्टा तथा रमाइलो धेरै गर्छौं । हाम्रा चाडपर्व सबै रमाइला र भोजभतेर गर्ने टाइपका छन् ।
८. भबितब्यमा पनि रमाउने, सहने हाम्रो बानी छ ।
९. हामी दैनिक चिया खान्छौं । चियामा एन्टिअक्सिडेन्ट गुण हुन्छ ।
१०. भटमास, च्युरा, गुन्द्रुक, मस्यौरा, भटमास, क्वाटी, खिचडी, मोही, साँधेको बदाम आदिले हाम्रो आन्तरिक प्रणाली बलियो छ ।
११. हामीले ट्वाइलेट पेपर, टिस्स्यु पेपर, काँटा चम्चा तथा नेप्किनको प्रयोग कम गर्छौं । त्यस्तै वासिङ मेसिनको प्रयोग थोरैले गर्छौं । यसको मतलब हामीले बिहानदेखि साँझसम्म दर्जनौं पटक हात धोइरहन्छौ । पानीसँगा खेल्ने हाम्रो बानीले कोरोना संक्रमणको चेन ब्रेक गर्दछ ।
१२. हामीले खाने चटनी (गोलभेंडा, भांगो, धनियाँ, पदिना, बत्तिलो घिरम्लो,कुटेको आलु, काँचो आँप, खट्टा बैगुन, पोलेर पिसेको भान्टा, तील, फर्सीको बियाँ आदिको) र छोप स्वादिलो मात्र हैन, एन्टिसेप्टिक पनि छ ।
१३. केराको बुङ्गो, कोइरालाको फूल, काभ्रोको मुना, सजीवन, लप्सी, सिप्लिकान, भक्किम्लो, सित्तलचिनी, गोलभेंडाको भेत्तल आदिको अचार निकै स्वस्थबद्र्धक हुन्छ ।
१४. हाम्रा परम्परागत खाना जस्तै नेवारी खाजा, थकाली खानालगायत निकै सन्तुलित छन् ।
१५. हामीले पूजा गर्दा थाहा नपाइ मेडिटेसन गरिरहेका हुन्छौं ।
१६. दूध, दही, घ्यु, हरियो सागसब्जी, दाल, भात, रोटी, फापर, मकै, कोदो, चना, केराउ, मौसम अनुसारका फलफूल निकै स्वस्थबद्र्धक हुन्छन् ।
१७. अयला, जांड, छ्यांग, तोम्बा, कोदाको ठर्रा, तीनपाने, ताडी लगायतका घरेलु रक्सी उचित मात्रामा खाँदा स्वास्थ्य बिग्रेको हुँदैन ।
१८. हामीले आफनी बारी, खेत, करेसाका तरकारी ताजा टिपेर खाने गर्दछौं ।
१९. हाम्रो खानाको रुटिन निकै वैज्ञानिक छ ्र बिहानदेखि रातिसम्म धेरैपटक खाना र खाजा खान्छौं ।
२०. तत्काल काटेको मासु खाने प्रचलन निकै स्वस्थकर छ । हामीले फ्रोजन मासु ल्याएर, फ्रिजमा राखेर महिनौं खादैनौं ।
२१. हामी काहाँ अत्यधिक मोटोपनको समस्या छैन ।
२२. हामीहरु मुख बार्न निकै सिपालु छौं ।
२३. विभिन्न बारमा ब्रत बस्ने चलनले पाचन प्रणालीलाई तरोताजा राख्दछ ।
२४. आयुर्बेद, योग, प्राकृतिक चिकित्सा, हिमालय मेडिसिनको स्थानीय स्तरमा निकै प्रयोग हुन्छ ।
२५. तन्त्र, मन्त्र, लागो, धामीझाँक्री आदिको मनोबैज्ञानिक पक्ष आत्मबल बर्धक छ ।
लेखक : जनस्वास्थ्य विज्ञ हुन् ।
