विराटनगर । सुनसरीको धरान उपमहानगरपालिकामा डेंगीको संक्रमण तीब्र गतिमा फैलिइरहेको छ । धरानमा हालसम्म डेंगीको संक्रमणबाट मृत्यु हुनेको संख्या ६ पुगिसकेको छ ।
धरान उपमहानगरपालिका जनस्वास्थ्य अधिकृत उमेश मेहताले हालसम्म धरानमा चार जनाको अस्पतालमा र २ जनाको डेंगीकै कारण मृत्यु भएको मेहताले बताए ।
धरानमा वैशाख अन्तिमदेखि डेंगीको प्रकोप बढ्न थालेको हो । अहिलेसम्म विपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानले गरेको रिपोर्ट अनुसार १९ सय ११ जनामा संक्रमण देखिएको छ ।
धरान उपमहानगरपालिकाले डेंगी नियन्त्रढाको लागि भन्दै सर्च एण्ड डिस्ट्रोयलाई नै प्रभावकारी उपायाको रुपमा लिएर काम अगाडि बढाइरहेको छ । धरानका प्रमुख हर्क साम्पाङ, उपप्रमुख आइन्द्र विक्रम बेघा, स्वास्थ्यकर्मीसहितको टोलीले धरानको ११, १५ र १६ नम्बर वडामा खोज र नष्ट गर ‘सर्च एण्ड डिस्ट्रोए’ अभियान चलाएको छ ।
यस्तै धरानमा रहेका २४० वटै टोल विकास संस्थालाई परिचालन गरिएको मेहताले जनाए । ‘हामीले २४० वटा टोल विकास संस्थालाई डेंगी नियन्त्रण अभियानमा परिचालन गरेका छौं । विद्यालयका प्रधानाध्यापकहरूसँग अन्तरक्रिया गरेर शिक्षक, विद्यार्थी पनि परिचालन गर्ने, स्वास्थ्यकर्मी, जनप्रनिधिनि परिचालन गरेर सर्च एण्ड डिस्ट्रोए अभियान लिएर घरघरमा जाँदैछौं,’ मेहताले भने ।
उनले हाल देखिएको डेंगीले महामारीको रुप लिएको छैन । तर महामारीको रुपमा जान सक्ने संकेत गरेको बताए । ‘धरानको ११, १५, १७ र १८ नम्बर वडा बढी प्रभावित देखिएको छ । त्यहाँ मृत्यु भएको केश पनि छ । यी चारै वडामा सबैको सहयोगमा घरघरमा पुग्ने अभियान चलाइरहेका छौं,’ जनस्वास्थ्य अधिकृत मेहताले भने, ‘त्यसमध्ये पनि १७ नम्बर वडा बढी प्रभावित रहेको बताइएको छ । उक्त वडामा मात्रै लगभग ५ सय संक्रमित रहेका छन् ।’
डेंगी तीब्र गतिमा फैलिन थालेपछि विपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान धरानमा डेंगुको छुट्टै १ सय ५० जनासम्म अट्ने गरी उपचारको व्यवस्था गरिएको छ । ‘त्यहाँ किटको व्यवस्था गरेका छौं । कुर्सी टेबल र फेनहरुको व्यवस्था गरेका छौं । स्वास्थ्य कार्यालय सुनसरी र स्वास्थ्य निर्देशनालय धनकुटाबाट परीक्षण किटहरू विपी प्रतिष्ठानलाई नै दिएका छौं । त्यहीबाट धरानका नागरिकलाई निःशुल्क गर्ने व्यवस्था गरेका छौं,’ मेहताले भने ।
यद्यपि डेंगी परीक्षणको लागि किटको अभाव भएको मेहताले बताए । ‘अहिले किट कम छ,’ उनले भने । किट उपलब्ध भएको अवस्थामा ३ सय जनासम्मको दैनिक परीक्षण गर्न सकिने उनले बताए । यद्यपि अहिले किट अभाव देखिएको मेहताको भनाइ छ । किट महँगो पर्ने भएकोले उपमहानगरपालिकाले डेंगी नियन्त्रण अभियान नै प्रभावकारी बनाउनु पर्ने निष्कर्ष निकालेको छ । ‘१० लाखको किट खरिद गर्दा २ हजार मात्रै आउँछ । किट धेरै महँगो पर्ने भएकोले परीक्षण गर्नुमात्रै ठूलो कुरा नहुने देखियो । बरु नियन्त्रण अभियान नै प्रभावकारी बनाउनु पर्छ भन्ने निष्कर्षमा हामी पुगेका छौं,’ उनले भने । उनले धरानमा हालसम्म ३१ सयको किट मार्फत परीक्षण गरिसकिएको बताए ।
पटकपटक धरानमै किन हुन्छ डेंगीको प्रकोप ?
धरानमा खानेपानीको अभाव छ । पानीको अभाव पूर्ति गर्न वर्षाको समयमा ड्रममा पानी जम्मा पारेर राख्ने चलन छ । डेंगी त्यहाँ बढी बस्छ । ‘हामीले त्यस्ता ड्रमको पानी फाल्दै पनि छौं । छोपेर राखिएकालाई दिएका छौं । खुल्ला राखेको छ भने तीन दिनमा पानी परिवर्तन गर्न भनेका छौं,’ मेहताले भने । उनका अनुसार तीन÷चार दिनमा पानी चेन्ज गरिएन र खुललै राखियो भने त्यहाँबाटै डेंगुको लार्भा हुर्कने चान्स बढी हुन्छ ।
डेंगीको प्रकोप प्रि मनसुन, मनसुन र पोष्ट मनसुनमा हुन्छ । मनसुन सिजन अहिले हो । फागुन चैत महिनामा ३–४ सय केस इटहरीमा देखिएको थियो । अहिले इटहरीमा कम भएको छ भने धरानमा बढी देखिएको छ ।
धरानमै अहिले डेंगी देखिनुको कारण विभिन्न रहेको मेहताको दाबी छ । एउटा कारण पानीको अभाव हुनु र जम्मा गरेर राख्नु हो । अर्को वनजंगलको क्षेत्र बढी छ । जंगलका रुखको टोड्काहरुमा पनि पानी जमेको छ भने त्यो पनि डेंगुको घर हो । यस्तै फूलका गमलाहरु पनि धरानमा धेरै छन् । गमलाको पिँधमा रहेको प्लेटमा पानी रहँदा त्यहाँ पनि डेंगुको घर बनेको छ । गमलाहरुमा पनि देखिएको छ । अर्को पानी जम्मा गरेर राखेको ट्याङ्कीहरु घरघरमा छन् । त्यसमा पनि डेंगु बस्ने देखिएको छ । अर्को सुँगुरको खोर धेरै छ । त्यहाँबाट पनि डेंगु सरिरहेको छ । सुँगुर भएको ठाउँमा धेरै हिलोमैलो देखिन्छ । डेंगुले सफा पानीमा फूल पारे पनि फोहोरमा हुर्किन्छ । यस्तै कतिपय सडकको डे«न तथा नालीहरू पनि सफा छैन । धरानमा डेंगु, मलेरिया र कालाजार रोग सार्न सक्ने खालको लामखुट्टै पाइएको छ । ‘रिसर्च गर्दा डेंगु सार्ने खालको लामखुट्टे धेरै पाइएको छ । यसलाई रोकथाम र नियन्त्रणको एउटै उपाया भनेको सर्च एण्ड डिस्ट्रोए अभियान नै हो,’ मेहताले भने । धरानमा ०७७ र ७८ मा फाट्ट फुट्ट मात्रै डेंगी देखिएको थियो । त्यतिबेला १०२ जना संक्रमित भएका थिए । २०७५ सालको अन्तिम र २०७६ को सुरुवातमा पनि डेंगीको संक्रमण फैलिएको थियो । त्यसबेला ४ हजार ३ सय मानिस संक्रमित भएका थिए । त्यतिखेर पनि सर्च एण्ड डिस्ट्रोए र फगिङ गरिएको थियो ।
कोशी प्रदेशमा २ हजार बढी संक्रमित
कोशी प्रदेशभरमा २ हजार भन्दा बढी डेंगीका संक्रमित रहेको प्रदेश जनस्वास्थ्य निर्देशनालयका निर्देशक ज्ञानबहादुर बस्नेतले बताए । जसमध्ये सुनसरी, संखुवासभा, झापा, तेह्रथुम, भोजपुर, धनकुटा, खोटाङ, ओखलढुंगा र ताप्लेजुङमा पनि डेंगी संक्रमितहरु देखिएका छन् । तर, बढी समस्या भएको क्षेत्र सुनसरीको धरान नै हो । बस्नेतले धरानमा विशेष अभियान चलाइरहेको बताए । ‘धरानमा दुई दिन अगाडि स्वास्थ्य सेवा विभाग इपिडिमियोजोली तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाका प्रमुख, महानिर्देशक सहितको विज्ञको टिम आएर डेंगी नियन्त्रणको विषयमा छलफल ग¥यो । त्यहाँ अवस्थाको पहिचान र अब के गर्ने भन्ने विषयमा पनि कुराकानी भएको छ,’ बस्नेतले भने ।
त्यहाँ पानी जमेका भाँडाहरु सफा गर्ने अभियान चलाउने, झुल प्रयोग गर्नेलगायतका सचेतना कार्यक्रम भइरहेको उनले बताए । उनले किटको माग बढी आइरहेको भएपनि पर्याप्त उपलब्ध हुने अवस्था नभएको बताए । ‘परीक्षण गर्नुपर्ने मान्छेहरुको लागि पुगिरहेको छ । तर, सबैलाई परीक्षणको लागि किट नै चाहिन्छ भन्ने पनि होइन । अलि जटिल खालको अवस्थामा मात्रै किटको प्रयोग गर्दा अपुग छैन । सोचेजस्तो र माग गरेजस्तो आएको छैन,’ बस्नेतले भने, ‘तर, अहिले पनि सप्लाई भएको छ र पुगिरहेकै छ । फोकस एरिया धरान हो ।’
