सम्पादकीय
कृषिप्रधान भनिएको नेपालका किसानले हरेक वर्ष हैरानी बेहोर्दै आएका छन् । नेपालका किसान अहिले एक गम्भीर संकटको सामना गर्दैछन्, जुन संकटको मुख्य कारण भनेको मलको अभाव र यसको उच्च मूल्य हो । पछिल्लो समयमा किसानले मकै खेती र चैते धान खेतीमा मल हाल्न समस्या भएको छ । मकै खेतीमा मल हाल्न ढिला भएको कारण किसान तनाबमा छन् । नेपाल सरकारले सहुलियत मलको आपूर्ति गर्न सकेको छैन । किसानले बिचौलियाबाट महंगो मूल्यमा मल ल्याउन बाध्य छन् । त्यो पनि तस्करीको बाटो भएर भारतबाट । नेपालमा कृषिमा मलको अत्यधिक महत्व छ । यसले मकै, धान, गहुँ, आलु, चिया, र तरकारीजस्ता प्रमुख बालीहरूको उत्पादनमा सीधा प्रभाव पार्दछ । तर, अहिलेको समस्याले किसानलाई ठूलो तनावमा राखेको छ । युरिया, डिएप, र पोटास जस्ता मलहरू कृषि उत्पादनका लागि अनिवार्य छन्, तर यी मलहरूको अभाव र महँगो मूल्यले कृषकहरूको आर्थिक स्थिति झनै कमजोर बनाएको छ । यस समस्याले कृषिमा लागत मूल्यमा वृद्धि ल्याइरहेको छ, जसले गर्दा किसानको मुनाफा घटिरहेको छ र उनीहरूको भविष्यमा थप अनिश्चितता उत्पन्न भएको छ ।
नेपाल सरकारले मलको आपूति सुदृढ गर्न कदम चालेको भए तापनि, विगतका वर्षहरूमा मलको आपूर्तिमा देखा परेको अव्यवस्था अझै सुधारिएको छैन । विशेषतः भारतबाट अवैध रूपमा आउने मलको मूल्य पनि असाध्यै बढेको छ, जसले गर्दा किसानलाई अझै बढी समस्यामा पारिरहेको छ । मोरङका किसान बजैनाथ साहका अनुसार, मल नपाउँदा उत्पादनमा ठूलो गिरावट आउने संभावना रहेको छ । यसका कारण, कृषकहरूले आफ्नो जीविका चलाउन कठिनाइ महसुस गर्दै सरकारप्रति आक्रोश व्यक्त गरेका छन् । कोशी प्रदेशमा मलको आपूर्तिमा देखिएको समस्या हालको वर्षमा पनि समाधान भएको छैन । युरिया, डिएप र पोटास जस्ता मलहरूको आवश्यकता उच्च छ, तर उपलब्धता कम भएको छ । यस कारण, कृषकहरूले समयमै मल प्राप्त गर्न नसकेको र जब मल उपलब्ध हुन्छ, तब बालीको उत्पादनमा ढिलाइ भएका कारण चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।
किसानहरूको माग अनुसार सरकारले समयमै मल उपलब्ध गराउन आवश्यक छ । सरकारले कृषि क्षेत्रमा मलको आपूर्ति सुदृढ गरेर किसानको उत्पादन क्षमता वृद्धि गर्नुपर्छ । साथै, मलको मूल्य घटाउन र बिचौलियाबाट अनावश्यक मुनाफा कम गर्न ठोस कदम चाल्नु अपरिहार्य छ । कृषिप्रधान देशको दर्जा राख्ने नेपालमा कृषकहरूको लागि आवश्यक सर्तहरू पूरा गर्नु सबैको दायित्व हो । यस समस्या समाधानका लागि सरकारले पहल गर्दै किसानलाई समयमै मल उपलब्ध गराउन सुनिश्चित गर्नुपर्छ । त्यसो भए मात्र कृषकहरूको कठिनाइ कम हुनेछ र कृषिमा सन्तुलन कायम राख्न सकिनेछ । किसानले पनि रासायनिक मलमै निर्भर हुने प्रणालीमा सुधार गर्नुपर्छ । घरयासी अग्र्यानिक मलको प्रयोगलाई बढावा दिनुपर्छ । अनि मात्र यो समस्या समाधानमा सहज हुनेछ ।
